Đánh giá và chọn lọc các tổ hợp lai ngô đường ăn tươi giàu anthocyanin triển vọng

Ngô là thực phẩm phổ biến, giàu dinh dưỡng, có giá trị kinh tế cao ở các nước châu Mỹ và châu Á, đặc biệt là ngô ngọt, ngô nếp, ngô nếp ngọt và ngô trái cây. Chọn tạo, phát triển các giống ngô thực phẩm giàu dinh dưỡng là chiến lược quan trọng giúp đa dạng sản phẩm ngô trên thị trường, tích hợp đa giá trị, cải thiện sức khỏe con người, chống lại sự thiếu hụt dinh dưỡng và đóng góp vào các mục tiêu phát triển bền vững đến năm 2030 trên toàn cầu. Chọn tạo giống ngô ăn tươi ưu thế lai, chất lượng cao cấp là định hướng chiến lược của các nhà khoa học tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam, đáp ứng nhu cầu thị hiếu người tiêu dùng ngô ăn tươi và đem lại lợi ích to lớn cho người nông dân trồng ngô tại Việt Nam. Ngô ăn tươi – ngô trái cây là một khái niệm mới được đề xuất hiện nay để chỉ các loại ngô đường (ngô ngọt) có thể ăn tươi trực tiếp ở giai đoạn chín sữa, không cần qua chế biến, với độ ngọt cao tự nhiên, mỏng vỏ, dễ tiêu hóa, đường kính lõi nhỏ, kết hạt đều, hương vị tươi ngon, giầu dinh dưỡng. Phát triển các giống đường ăn tươi tại Việt Nam là hướng đi có tính đột phá, giúp đa dạng sản phẩm tiêu dùng từ ngô, chủ động nguồn cung hạt giống trong nước, qua đó nâng cao thu nhập cho người nông dân, cải thiện sức khỏe người tiêu dùng.

Hình 1: Ngô trái cây (Nguồn: Internet)

Trong nhóm các sắc tố trên ngô đường, màu tím được cho là rất giàu chất kháng oxy hóa anthocyanin. Đây là hoạt chất có giá trị cải thiện hệ tim mạch, chống lão hóa. Trên thế giới, các nghiên cứu về ngô đường tím đã được thực hiện bởi những nhà khoa học đến từ Trung Quốc, Thái Lan, Australia và Việt Nam. Từ các nghiên cứu này, bằng phương pháp chọn lọc quần thể lớn từ phép lai giữa ngô nếp tím và ngô ngọt phá vỡ liên kết chặt chỉ khoảng 140kb (0,1cM) giữa gen anthocyanin1 (a1) và shrunken2 (sh2) nằm trên nhiễm sắc thể số 3 mà rất nhiều dòng ngô trái cây giàu anthocyanin ưu tú tại Việt Nam đã được chọn lọc và phát triển. Đây là cơ sở quan trọng tiếp tục phát triển, chọn lọc dòng thuần bố mẹ và lai tạo giống ngô đường ăn tươi ưu thế lai giầu anthocyanin mới.

Kế thừa kết quả lai tạo các tổ hợp lai (THL) ngô đường ăn tươi giàu anthocyanin trong năm 2022, nhóm tác giả thuộc Viện Nghiên cứu và Phát triển cây trồng, Ban Khoa học công nghệ và khoa Nông học đã thực hiện nghiên nhằm chọn lọc tổ hợp lai ngô đường ăn tươi giầu anthocyanin triển vọng.

Hình 2. Phân tích thành phần chính các tính trạng nông học theo dõi

Nghiên cứu nhằm chọn lọc tổ hợp lai ngô đường ăn tươi giàu anthocyanin triển vọng gửi khảo nghiệm và công nhận lưu hành giống ngô mới tại các tỉnh phía Bắc. Thí nghiệm đồng ruộng so sánh 30 tổ hợp lai với hai đối chứng trên 12 tính trạng nông sinh học quan trọng được tiến hành trong vụ Xuân 2023 tại Hà Nội. Phân tích tương quan cho thấy năng suất bắp tươi có tương quan thuận có ý nghĩa thống kê P <0,001 với chiều dài bắp (r = 0,743) và đường kính bắp (r = 0,717). Phân tích thành phần chính đã xác định 5 tính trạng quan trọng gồm năng suất bắp tươi, chiều dài bắp, đường kính bắp, chỉ số độ ngọt và độ dày vỏ hạt sử dụng để phân nhóm và chọn lọc tổ hợp lai ưu tú. Sử dụng chỉ số chọn lọc MGIDI với áp lực chọn lọc 5% đã chọn được 2 tổ hợp lai gồm THL23 (14,7 tấn/ha; 18,8°Brix; 148,3mg AN /100g hạt khô) và THL30 (14,0 tấn/ha; 18,9°Brix; 139,4mg AN/100g hạt khô) có tiềm năng thương mại hóa.

Hình 3. Biểu đồ radar chọn lọc các tổ hợp lai ưu tú

Hình 4. Bắp và chỉ số độ ngọt của THL triển vọng nhất – THL23

Thông tin chi tiết truy cập tại: https://tapchi.vnua.edu.vn/wp-content/uploads/2024/08/tap-chi-so-8.2.pdf